21. decembar – Dan rudara
Sjećanje na Husinsku bunu
Husinska buna kao jedan od najznačajnih događaja u povijesti bosanskohercegovačkog radničkog pokreta, u okviru historiografskog naslijeđa, predstavljena je kroz različite vrste publikovane građe. Zavičajna zbirka NUB „Derviš Sušić“ Tuzla unutar svojih fondova posjeduje značajan broj naslova knjiga, naučnih studija, časopisa kao i priloga objavljenih u časopisima i listovima koji iz različitih uglova tematiziraju, odnosno dokumentuju događaje koji su obilježili štrajk rudara u historijskom, političkom, socijalnom, ekonomskom, pravnom i kulturološkom aspektu.
Radnički pokret u Tuzli između dva svjetska rata određen je brojnim događajima koji su predstavljali specifičnosti tuzlanskog kraja u kontekstu sveobuhvatnih dešavanja ne samo unutar prostora BiH nego i šire. Neuobičajen oblik sukoba radničke klase sa buržoazijom desio se u okviru generalnog štrajka rudara Bosne i Hercegovine pretvorivši se u brutalan teror nad husinskim rudarima u Tuzli, što je imalo širok publicitet. Tako da je agitacija organizovana na spašavanju života osuđenih štrajkača i pobunjenika imala ne samo regionalni već i međunarodni karakter.
S posebnom pažnjom u kontekstu Husinske bune i značaju njenog glavnog aktera Jure Keroševića – rudara osuđenog na smrt, izdvaja se i književnik Miroslav Krleža, koji je imao uticaja na sve ondašnje jugoslovenske listove ljevičarske orijentacije kao i komunističku štampu. Krleža je svojim ličnim angažmanom uticao da se obezbijedi dovoljno medijskog prostora za prikazivanje aktuelnih društveno-političkih prilika sa kojima su se suočavali rudari Tuzle. Navedena štampa kontinuirano je objavljivala priloge o teškim ekonomskim problemima rudara, bešćutnoj vlasti i režimu, o Tuzlanskom procesu, odnosno o akciji spašavanja od smrti rudara Keroševića. Miroslav Krleža, pisac i saradnik zagrebačkog časopisa „Nova Evropa“, u periodu 1922. godine skupa sa Mošom Pijade, Alijom Behmenom, Ivom Politeom objavljuje tekstove posvećene spašavanju rudara Jure Keroševića. Naime, Krleža u „Novoj Evropi“ štampa članak Borba principa i na taj način se pridružuje akciji za pomilovanje od smrtne kazne Juri Keroševiću. Krleža svojim učešćem u rasvjetljavanju Tuzlanskog procesa doprinio je da Husinska buna postane poznata u cijelom svijetu kao štrajk tuzlanskih rudara i važan pečat vremena gdje se vidio sukob dva principa, dva sveta, dva pogleda na svet koji stoje jedan prema drugome u jakom dramatskom kontrastu. Krleža uspjeva i da internacionalizira taj događaj tako što preko Radničke internacionale u Parizu utiče da jugoslovenski radnici u Parizu nakon održanog zbora donesu rezoluciju protiv nasilja jugoslovenske vlade i objavljene smrtne kazne za Juru Keroševića. O tome je vijest prenijela regionalna štampa, kao i list „Radničko jedinstvo“ 1922. godine. Krleža, kao uvjereni socijalist i internacionalist, postat će i sinonim za intelektualca koji u političkom smislu stoji na strani socijalne revolucije. A to je jedan od razloga da je Krležina drama „Galicija“, koja je premijerno trebala biti izvedena 30. decembra 1920. godine, i otkazana. Naime, isti dan je u Beogradu proglašena obznana kojom su KPJ i radnički pokret bili zabranjeni. O ovoj predstavi nije ostala nikakva materijalna dokumentacija osim kazališnog plakata precrtanog crvenom olovkom na kome je tadašnji ravnatelj administracije dopisao: „Otkazano radi generalnog štrajka i komunističkih ispada“.
(Preuzeto: Babajić, Sabina: Husinska buna u fondovima Zavičajne zbirke Narodne i univerzitetske biblioteke “Derviš Sušić” Tuzla U: 100 godina Husinske bune : (1920.-2020.) : zbornik radova. Tuzla : Centar za kulturu, 2020.)
Sjećanje na Husinsku bunu, malo je podsjećanje i na 130. godišnjicu rođenja književnika Miroslava Krleže.
